نویسنده: تیم نویسندگان و تحریریه سوغات 
آیا نوشیدنی انرژی‌زا، بیشتر از چای یا قهوه نیرو می‌دهند؟
نوشیدنی انرژی زا، قهوه یا چای؟ فروش نوشیدنی انرژی‌زا در حال بالا رفتن است. اما آیا برندهایی مانند مانستر، ردبول یا ریلنتلس واقعاً به آنچه وعده می‌دهند عمل می‌کنند؟
حتماً شما هم می‌خواهید بدانید نوشیدنی انرژی زا، قهوه یا چای؟ آیا نوشیدنی انرژی زا واقعاً بیشتر از چای یا قهوه در طول روز به شما نیرو می‌دهند؟ شاید بخواهید کمی بیشتر در مورد مواد تشکیل‌دهنده این نوشیدنی‌ها مانند تائورین یا گوارنا بدانید. اینکه در بدن چه‌کار می‌کنند و اینکه آیا این نوشیدنی‌ها امن هستند؟
یک متخصص تغذیه و یک متخصص قلب و عروق در باب این سئوال نوشیدنی انرژی زا، قهوه یا چای؟ تحقیقی انجام داده اند تا بفهمند آیا نوشیدنی انرژی‌زا به همان اندازه که معروف شده‌اند، اثربخشی دارند، یا اینکه همه این سر و صداها تنها یک ترفند بازاریابی است؟
قبل از آنکه لیوان چای یا قهوه‌تان را با این نوشیدنی‌های عوض کنید، بهتر است مطلب زیر را بخوانید:
۱. دوز بالای کافئین
دوز بالای کافئین در نوشیدنی انرژی زا و قهوه به‌جای تمرکز، ما را عصبی و بی‌قرار می‌کند
کافئین یک ماده مخدر است. آن‌طور که متخصص تغذیه توضیح می‌دهد: «کافئین ماده‌ای است که روی بدن ما تأثیر دارویی دارد. این ماده بدن ما را تحریک می‌کند و سطح هوشیاری ما را کمی بالا می‌برد.»
مصرف کافئین میزان هورمون‌های کورتیزول و آدرنالین بدن ما را بالا می‌برد. این دو هورمون در فرآیند «ستیز یا گریز»، که در مواجه با خطرها در بدن اتفاق می‌افتد، ترشح می‌شوند. با این وجود، چندان مشخص نیست که آیا کافئین ما را هشیار و «متمرکز» می‌کند، یا هشیار، اما «بی‌دقت» و «عصبی».
این متخصص توضیح می‌دهد: «بعضی افراد نسبت به کافئین بسیار حساس هستند. این ماده می‌تواند موجب افزایش ضربان قلب و تپش قلب شود.»
۲. نوشیدنی انرژی‌زا حاوی حداکثر میزان توصیه‌شده مصرف کافئین روزانه است
میزان توصیه‌شده کافئین که برای بدن مضر نیست، ۴۰۰ میلی‌گرم در روز است. این مقدار نباید در هر دوز مصرف بیشتر از ۲۰۰ میلی‌گرم باشد. یک فنجان قهوه بسته به شیوه‌ای که دم شده است بین ۸۰ تا ۱۲۰ میلی‌گرم کافئین دارد. قهوه‌های فوری، میزان کافئین پایین‌تری دارند و اسپرسویی که چند شات قهوه دارد، کافئین بیشتری دارد.
برای مقایسه، یک قوطی ردبول ۸۰ میلی‌گرم کافئین دارد که از یک قهوه قوی، کمتر است. نوشیدنی انرژی‌زا تولید سوپرمارکت‌های مختلف حدود ۷۰ تا ۷۵ میلی‌گرم کافئین دارند. مانستر اوریجینال و ریلنتلس اورجینال ۱۶۰ میلی‌گرم کافئین دارند. و راک استار اوریجینال ۲۰۰ میلی‌گرم کافئین دارد که حداکثر میزان مجاز در هر دوز است.
۳. کافئین ممکن است آن‌طور که فکر می‌کنیم برایمان بد نباشد
به نظر متخصص قلب و عروق لازم است در مورد خطرهای کافئین و نوشیدنی انرژی‌زا تجدیدنظر کنیم.
او می‌گوید: «در طول دهه‌های اخیر شواهد زیادی به‌دست آمده‌اند که کافئین ماده پرخطری برای قلب ما نیست. حتی در بیمارانی که دچار بعضی مشکلات قلبی هستند، تحقیقات هیچ خطری از جانب کافئین نشان نداده‌اند. مگر وقتی‌که در دوز بسیار بالا مصرف شوند. افراد به شکل معمول چنین میزانی از کافئین دریافت نمی‌کند.»
او ادامه می‌دهد: «من فکر می‌کنم در مورد کافئین موجود در نوشیدنی انرژی زا بی‌انصافی شده است.»
۴. احتمالا شکر موجود در نوشیدنی انرژی‌زا برای سلامتی مضرتر است
وقتی شکر موجود در نوشیدنی انرژی زا را بررسی می‌کنیم، داستان متفاوتی پیش می‌آید. در هر قوطی ۲۵۰ میلی‌لیتری، معمولاً بین ۲۵ تا ۳۰ گرم شکر وجود دارد. در قوطی‌های ۵۰۰ میلی‌لیتری بین ۲۵ تا ۵۵ گرم یا حتی بیشتر. میزان شکر مجاز و توصیه‌شده از طرف دولت، ۴۵ گرم در روز است. متخصص تغذیه می‌گوید: «با نوشیدن یک قوطی از این نوشیدنی‌ها، از حد مجاز مصرف روزانه‌تان عبور می‌کنید.»
وقتی فرد میزان بالایی از شکر فوق تصفیه‌شده مصرف می‌کند، این شکر با سرعت زیادی جذب بدن می‌شود. این شکر سریع جذب‌شده می‌تواند بیشتر از کافئین برای بدن مضر باشد.
۵. نوشیدنی انرژی‌زا کم شکر، کم خطرترند، اما کاملاً بی‌خطر نیستند
نوشیدنی انرژی‌زا فراوانی هم هستند که شکر کمتری دارند یا بدون شکر هستند. متخصص قلب و عروق می‌گوید این نوشیدنی‌ها احتمالاً کم‌خطرتر هستند. او می‌گوید: «اگر قرار بود فقط یک توصیه کنم، می‌گفتم تا جای ممکن سعی کنید از نوشیدنی‌های بدون شکر استفاده کنید. در این صورت ضرر کمتری متوجه شما می‌شود.»
با اینکه مصرف نوشیدنی انرژی‌زا بدون شکر که در آن از شیرین‌کننده‌های مصنوعی استفاده شده، نسبت به نوشیدنی انرژی‌زا شکر‌دار بهتر است، متخصص تغذیه می‌گوید آن‌ها می‌توانند بر بیولوژی بدن ما تأثیر منفی داشته باشند؛ از جمله بر میکروبیوم مفیدی که در روده ما وجود دارد. به نظر او قهوه شیرین نشده می‌تواند نسبت به نوشیدنی انرژی‌زا بدون شکر انتخاب بهتری باشد.
۶. در مورد مفید بودن دیگر مواد به کار رفته در نوشیدنی‌های انرژی‌زا، شواهدی وجود ندارد
تائورین یک نوع آمینواسید است که برخلاف دیگر آمینواسیدها، از آن برای ساختن پروتئین استفاده نمی‌شود. به نظر می‌رسد این ماده می‌تواند تا حدی روی سیستم عصبی و مغز تأثیر بگذارد و میزان هشیاری و تمرکز را تا حدی بالا ببرد. متخصص تغذیه می‌گوید: «اما و اگرهای فراوانی درباره این ماده وجود دارد و شواهد قاطعی درباره تأثیر آن موجود نیست.»
جینسینگ عصاره‌ای گیاهی و ماده‌ای است که قدرت تحریک‌کنندگی ملایم دارد. گفته می‌شود فواید مختلفی دارد اما بیشتر این فواید بر اساس شواهد صرفاً آزمایشگاهی هستند و داده‌ای در مورد تأثیر آن بر بدن انسان‌ها وجود ندارد.
ال- کارنیتین مانند اتوبوس سریع‌السیری است که اسیدهای چرب را به میتوکندری سلول‌های ما می‌رساند. میتوکندری جایی است که در آن انرژی موجود در غذا در بدن ما آزاد می‌شود. متخصص تغذیه توضیح می‌دهد: «مشکل این است که ال-کارنیتین در خون وجود دارد اما به‌راحتی وارد سلول‌های ما نمی‌شود». داده‌های ثابت شده‌ای در مورد اینکه ال-کارنیتین واقعاً مؤثر است، وجود ندارد.
بی سی‌ای‌ای مخفف اسید آمینه‌های شاخه‌دار است. این اسید آمینه‌ها برای بدن ضروری هستند اما رژیم غذایی عادی افراد حاوی مقدار زیادی از این نوع اسید آمینه است. صحبت‌هایی در مورد اینکه که آن‌ها قدرت ترمیم ماهیچه‌ها را بالا می‌برند و باعث رفع خستگی می‌شوند وجود دارند اما به گفته دوین در این مورد هم مدرک تأیید شده‌ای وجود ندارد.
الکترولیت‌ها می‌توانند برای بدن مفید باشند. مثلاً بدن ما برای جذب آب نیاز به سدیم دارد. در نوشیدنی‌های مخصوص ورزشکاران معمولاً از پتاسیم به‌عنوان الکترولیت استفاده می‌شود که ممکن است حتی اثر معکوس داشته باشد. پتاسیم میزان جذب آب بالایی ندارد و می‌تواند موجب اسهال شود.
۷. برخی نهادهای رسمی می‌گویند نوشیدنی انرژی‌زا ممکن است تأثیرات منفی داشته باشند
مجله بریتیش مدیکال ژورنال مورد فردی ۲۱ ساله‌ای را بررسی کرده است که به مدت دو سال، روزی یک قوطی ۵۰۰ میلی‌لیتری نوشیدنی انرژی‌زا مصرف کرده است و دچار نارسایی شدید قلبی شده است.
متخصص قلب و عروق می‌گوید: «عوامل زیادی در مورد نوشیدنی انرژی‌زا وجود دارد که من را کمی نگران می‌کند. بخشی از آن مربوط به مواد دیگری است که در ساخت این نوشیدنی‌ها به کار می‌رود». استفاده از مقدار برابر کافئین به‌صورت قهوه یا چای تاکنون منجر به عوارض منفی از این دست نشده است. او می‌گوید: «بعضی از نهادهای رسمی در حال به‌روز کردن توصیه‌ها و دستورالعمل‌های خود درباره نوشیدنی‌های انرژی‌زا و هشدار در مورد تأثیرات منفی آن‌ها هستند».
هرچند این متخصص قلب فکر نمی‌کند نوشیدنی انرژی‌زا مضر هستند اما توصیه می‌کند باید احتیاط کرد و بهتر است زیاد از این نوشیدنی‌ها مصرف نکرد.
۸. هیچ کدام از متخصصان فکر نمی‌کنند مصرف نوشیدنی انرژی‌زا به جای قهوه، حسن و فایده‌ای دارد.
متخصص تغذیه می‌گوید: «اگر به من بگویند بین یک فنجان قهوه یا چای، و نوشیدنی انرژی‌زا یکی را انتخاب کنم، امکان ندارد نوشیدنی انرژی‌زا را انتخاب کنم و حتماً سراغ قهوه یا چای «ارل گری» می‌روم. البته می‌دانم این انتخاب ریشه در پس‌زمینه‌های فرهنگی خاص خودش دارد.»
این متخصص فکر می‌کند مصرف نوشیدنی انرژی زا بیشتر به دلیل بازاریابی است که برایشان می‌شود و نه فایده واقعی آن‌ها. این متخصص تغذیه می‌گوید: «شواهدی در مورد فواید مصرف طولانی مدت قهوه وجود دارد، اما ما هیچ داده‌ای در مورد مصرف طولانی مدت این نوشیدنی‌های انرژی‌زا در دست نداریم».
نوشیدنی انرژی‌زا، قهوه و چای هر کدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. در زیر مقایسه‌ای از این سه نوع نوشیدنی ارائه می‌شود:
۱. قهوه
- کافئین: قهوه حاوی مقدار بالایی کافئین است که می‌تواند انرژی و تمرکز را افزایش دهد.
- مزایا: بهبود عملکرد ورزشی، افزایش متابولیسم، و کاهش خطر برخی بیماری‌ها مانند دیابت نوع ۲.
- معایب: مصرف زیاد می‌تواند منجر به اضطراب، بی‌خوابی و افزایش ضربان قلب شود.
۲. چای
- کافئین: چای معمولاً کافئین کمتری نسبت به قهوه دارد، اما هنوز هم می‌تواند انرژی را افزایش دهد.
- مزایا: حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات مفید برای سلامتی مانند فلاونوئیدها. می‌تواند به بهبود تمرکز و آرامش کمک کند.
- معایب: برخی افراد ممکن است به کافئین موجود در چای حساسیت داشته باشند.
۳. نوشیدنی انرژی‌زا
- کافئین: این نوشیدنی‌ها معمولاً حاوی مقدار زیادی کافئین و قند هستند.
- مزایا: می‌توانند به سرعت انرژی را افزایش دهند و خستگی را کاهش دهند.
- معایب: مصرف زیاد می‌تواند منجر به مشکلات قلبی، اضطراب و افزایش وزن شود. همچنین، برخی از این نوشیدنی‌ها حاوی مواد شیمیایی و افزودنی‌های مضر هستند.
